به طور کلی اکثر پدران و مادران به فعالیت های آموزشی فرزندان خود علاقه مند بوده و در فراهم ساختن امکانات و تسهیلات لازم برای تحصیلات موفقیت آمیز فرزندان خود از هیچ کوششی فروگذار نمی کنند.

به طور کلی اکثر پدران و مادران به فعالیت های آموزشی فرزندان خود علاقه مند بوده و در فراهم ساختن امکانات و تسهیلات لازم برای تحصیلات موفقیت آمیز فرزندان خود از هیچ کوششی فروگذار نمی کنند. در واقع هر پدر و مادری خواهان موفقیت فرزندان خویش است بر مبنای یک احساس و سنت دیرین مشخص ترین مسوولیت خانواده در قبال زیست و رفاه فرزند خویش در تامین غذا، پوشاک، مسکن، بهداشت و تربیت خلاصه شده است. غذا و پوشاک و مسکن در چهارچوب تسهیلاتی که خانواده برای خود فراهم می کند تامین می شود. در این سه زمینه فرزندان خانواده ها در کنار دیگر افراد خانواده از امکاناتی که نیازهای آنها را رفع می کنند بهره مند می شوند.

 بهداشت فرزندان خانواده در دو بعد مراقبت و پیشگیری و درمان یکی با مسوولیت و کوشش خانواده و دیگری با مباشرت پزشک و سازمان های درمانی شکل می گیرد. پدر و مادر به انگیزه علاقه ای که به حیات و سلامت فرزند خویش دارند، به فراخور امکانات اجتماعی و اقتصادی خود برای حفظ سلامت فرزند خویش اهتمام دارند.

در مساله تربیت، به ویژه از لحاظ جنبه های عمومی اغلب نقش خانواده کمتر از آن است که انتظار می رود.

شرایط اجتماعی امروز وضعی پیش آورده است که در مجموع کوشش های پدر و مادر، آن تلاش عمده ای که به هدف مشخص تربیتی متوجه باشد تقریبا جایی ندارد و دستخوش اغماض و بی توجهی است. اولیای بعضی از خانواده ها هنوز تصور می کنند که وظیفه پدر و مادر تهیه امکانات مالی و مادی و تامین نیازهای اولیه فرزندان است و کار تربیتی را بایستی به مدارس واگذار کرد و با این نقطه دید که مساله تربیت به مدرسه محول است از مهم ترین نیازهای دوره رشد فرزندان خویش بی توجه می گذرند و احتمالا به محض مشاهده رفتار نابهنجار در فرزندان خود مدرسه و معلم و دیگر عوامل تربیتی مدارس را مقصر می پندارند.

در جامعه امروز مدرسه عملکرد تربیت کودکان را در چارچوب هدف ها و برنامه های مشخص تربیت عمومی عهده دار می باشد. آموزش و پرورش عمومی به نیازهای تربیتی هرگروه در قالب هدف های کلی تربیتی و رشد، کم و بیش پاسخ می دهد اما طبیعت هر فرد را ویژگی هایی است که در قالب برنامه های عمومی نمی گنجد و به چاره جویی و اعمال روش های خاص نیاز دارد.

هدف ها و سیاست های آموزش عمومی به شرایط طبیعی و متوسط هر گروه سنی متوجه است و مدرسه را معمولا مجال آن نیست که ضرورت ها و نیازهای تربیتی فرد را نیز تشخیص دهد و به صورت مطلوب دنبال کند.

مجموعه این نگرش های اولیای دانش آموزان و مسوولان مدارس، شرایطی را فراهم می سازد که دانش آموزان تحت تاثیر برخی عوامل مخرب در فاصله بین خانه و مدرسه قرار گیرند. این عوامل در برخی مواقع چنان تاثیر عمیقی بر شخصیت، رفتار و امور آموزشی دانش آموزان بر جای می گذارد که کلیه تلاش ها و زحمات اولیا و مربیان و معلمان را بی ثمر می سازد. اینک در شرایط دشوار حاضر در هنگامه ورود به دوره تحولات فرهنگی و سیاسی جدید، به نظر می رسد که اولیا و متولیان دستگاه تعلیم و تربیت بیش از هر زمان دیگر کلیه عوامل تاثیرگذار بر رشد و شخصیت کودکان و نوجوانان را شناسایی و نسبت به کنترل عوامل بازدارنده اقدام کنند.

تربیت صحیح کودکان و نوجوانان کوشش و همکاری متقابل خانواده و مدرسه را برای شناخت و چارجویی مسائل روزمره تربیتی ایجاب می کند. به طوری که امروزه پیوند مستمر خانه و مدرسه و ارتباط متقابل اولیا و مربیان به عنوان یکی از مهم ترین ارکان تعلیم و تربیت مطرح است.آنجا که پدر و مادر مسوولیت تربیت فرزند خویش را یکجا به مدرسه محول می کنند و از آن نیازها و ضرورت های تربیتی فرزند خویش که در چارچوب تربیت عمومی و رسمی نمی گنجد، فارغ هستند و به انتظار نتایج تربیت رسمی، فرصت ها را از دست می دهند دشواری ها و کمبودهایی پدید می آید که همکاری و همفکری خانواده و مدرسه به موقع و به سادگی می تواند در جهت رفع آنها موثر باشد.

مدرسه معمولا به ضرورت های تربیت فردی کمتر برخورد می کند و کمتر می رسد. چه بسیار ضرورت ها که در ارتباط با نیاز تربیتی یکایک کودکان و نوجوانان درخور توجه هستند و مربی و معلم به آنها برخورد نمی کند. به طوری که آنها را نمی شناسد و تشخیص نمی دهد یا از آنها با چشم پوشی و اغماض می گذرد و این خانواده است که در مقیاس محدود مراقبت یا در اثر تماس بیشتر و مستقیم تر روزانه با ویژگی های فرزند، به این نیازها برخورد می کند و فرزند خود را بهتر می شناسد.

خانواده ها اغلب از هدف ها و رئوس آموزش و پرورش رسمی و ابعاد آن بی اطلاعند و بنابراین ممکن است از نظر مسائل تربیتی مخالف با تربیت رسمی مدرسه ای عمل کنند. این شیوه زمانی تعدیل می شود که بین مدرسه و خانواده تبادل اطلاع و تجربه معمول باشد و جنبه فردی تربیت را با همفکری متقابل شناسایی کنند و به چاره جویی نقص ها و کمبودها بپردازند.

همکاری خانه و مدرسه معلم را در شناخت مسائل یاری می دهد و جنبه کلی روش ها و مقاصد تربیت عمومی را با ضرورت های عینی تربیت فرد هماهنگ می کند. شناسایی کودکان و نوجوانان مستلزم آگاه بودن مربی به آن خصوصیات فکری و عاطفی و رفتاری کودک است که در مدرسه ظاهر نمی شوند و از شرایط خانوادگی نشأت می گیرند یا فقط در خانه و در ارتباط با محیط خانوادگی مجال ظهور و رشد دارند. برای مربی و معلمنیز در مساله تربیت و تعلیم گاه و بیگاه مسائلی پیش می آید که چاره جویی آنهامستلزم آگاهی از علت هایی است که از شرایط خانوادگی ناشی می شوند.

در انجمن های امروزه سعی بر این ست که گروه متجانس تری که دید و نظر تربیتی وسیع تر دارند به عنوان اعضای انجمن برگزیده شوند و کار سالانه انجمن ها بیش از آنکه با نحوه اداره و تجهیز مدرسه و تهیه وسایل در ارتباط باشد با مسائل تربیتی و دشواری هایی که مربی و معلم در جریان کار روزانه تعلیم و تربیت با آنها برخورد می کنند پیوند داده شود، سعی می شود همکاری و همفکری مستمر اولیا و مربیان به منظور چاره جویی دشواری های روزمره و در جست وجوی روش بهتر و موثرتر تربیتی برای حل مسائل خاصی باشد که در مجموعه روش های تربیتی پیش بینی نشده اند و برای آنها از تجربه های قبلی و مکتوب الگو و علاج مشخص به دست نیامده است. هنوز هم در این زمینه تا حصول مقصود فاصله بسیار است.

از طرفی پیگیری توصیه ها و تصمیم های انجمن ها تا حصول نتیجه نهایی و احساس اینکه بررسی ها و بحث ها و نتیجه گیری ها عملا سودبخش بوده است، بر قوام و دوام کار انجمن ها می افزاید و ادامه آن تدریجا انجمن ها را در جهت مطلوب قرار می دهد. یکی از عمومی ترین و موثرترین روش ها برای جذب مشارکت والدین و اولیای مدرسه، توسعه انجمن های اولیا و مربیان در مدارس است. این نشست ها و گردهمایی ها باید محتوای آموزشی داشته باشد.

خلاصه کلام آنکه نظارت، هدایت و حمایت مستمر والدین می تواند موجبات رشد شخصیت و پیشرفت مطلوب تحصیلی فرزندان شان را فراهم آورد. معذلک خیلی از اولیای دانش آموزان به علل گوناگون از کار خود سر باز می زنند و این امر را فقط برعهده خود مدرسه و مربیانش می گذارند.

نکاتی برای جذب اولیای دانش آموزان

انجمن اولیا و مربیان در جذب اولیا نکات زیر را توصیه می نماید:

۱) مدیران مدارس و مسوولان انجمن ها با کرامت انسانی و اخلاقی اسلامی با تمام اولیا برخورد نمایند.

۲) در هنگام مراجعه اولیا اگر به علت نداشتن جا از ثبت نام فرزندش معذور هستید این معذوریت را با دلیل و منطق برای آنان اثبات کنید و در عین حال نسبت به ثبت نام فرزندش در آموزشگاه های همجوار او را راهنمایی نمایید. چون در همه حال مردم از ما انتظار یاری دارند.

۳) هر زمان پدر و مادری جهت کاری به مدرسه مراجعه می نمایند از آنها با خوشرویی استقبال و حتی المقدور نسبت به انجام تقاضایش با وی همکاری نمایید.

۴) عدم توجه اولیا به مدارس را به حساب فرزندشان منظور نکنید. مبادا خدای ناکرده دانش آموزی به علت عدم توجه پدر یا مادرش به مدرسه مورد سرزنش یا تنبیه قرار گیرد.

۵) از نوشتن نامه تند و کنایه زدن به اولیایی که نسبت به تعلیم و تربیت فرزندان شان کوتاهی می کنند شدیدا خودداری کنید.

به امید آن که مدیران محترم آموزشگاه های کشور با رعایت حداقل این نکات بتوانند بیش از پیش اولیا را به کنون باصفای مدرسه فراخوانند و با تعاون و همکاری آنان رسالت خود را که تعلیم و تربیت آینده سازان این مملکت اسلامی بهتر انجام دهند.

نتیجه گیری

با توجه به مطالبی که بیان شد نتایج به دست آمده به شرح ذیل اعلام می گردد:

۱) تماس اولیا و شناسایی دانش آموزان محروم از محبت والدین (فوت یا متارکه والدین) به میزان زیادی بر پیشرفت تحصیلی اینگونه دانش آموزان اثر دارد.

۲) رابطه نزدیک و تنگاتنگ والدین و مربیان می تواند به مقدار قابل توجهی بر آگاه سازی والدین در پیشگیری از اختلالات عاطفی دانش آموزان کمک کند و در بهبود فرآیند آموزش و پیشرفت تحصیلی موثر باشد.

۳) تماس اولیا با معلمین به منظور شناخت علل ناسازگاری و برخورد مناسب با دانش آموزان به میزان زیادی بر رشد شخصیتی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیرگذار است.

۴) دایر نمودن کلاس های تقویتی و جبرانی از سوی انجمن برای دانش آموزان ضعیف از نظر درسی در پیشرفت تحصیلی آنان به میزان قابل توجهی موثر است.

۵) تبادل نظر علمی، حرفه ای، فرهنگی و اجتماعی والدین با دبیران در معرفی مشاغل اجتماعی به دانش آموزان دوره راهنمایی می تواند بر تقویت انگیزه تحصیلی دانش آموزان بینجامد.

۶) توجه به آموزش خانواده ها توسط کارشناسان علوم تربیتی و علوم اجتماعی و روحانیون محترم تا میزان زیادی می تواند به حل مشکلات و مسائل خانواده ها و سرانجام پیشرفت تحصیلی فرزندان آنان بینجامد.

۷) اتخاذ شیوه های رفتاری متناسب با دانش آموزان از قبیل تنبیه، تشویق، انتظار متناسب با توانایی ها از طریق آگاه سازی والدین توسط مربیان مدارس بر بهبود روند آموزش و یادگیری موثر است.

۸) وجود تضاد در شیوه های آموزشی و تربیتی میان اولیا و مربیان تا حد بسیار زیادی بر روند آموزش و یادگیری و در نهایت بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اثر نامطلوب می گذارد.

۹) کمک مالی و فکری اولیای دانش آموزان در غنی سازی اوقات فراغت بر تداوم امر خطیر آموزش و پیشرفت تحصیلی تاثیر به سزایی دارد.

۱۰) شناسایی دانش آموزان دارای مشکل اقتصادی و اعطای کمک از سوی انجمن به آنان تا حد زیادی این گونه دانش آموزان را به تلاش و کوشش واداشته و انگیزه آنان برای ادامه تحصیل تقویت شده و در نهایت بر بهبود روند آموزش و پیشرفت تحصیلی آنان تاثیرگذار است.

۱۱) شناسایی دانش آموزان دارای مشکل جسمی نظیر ضعف شنوایی، ضعف بینایی، کلامی و... و جلوگیری از گسترش این عارضه ها سلامت روان و شخصیت دانش آموزان مذکور را به مخاطره نمی اندازد و به نسبت بر پیشگیری از مشکلات و مفاسد می کاهد و بر پیشرفت تحصیلی آنان موثر است.

۱۲) قبول پیشنهادات و طرح های مفید آموزش که از سوی انجمن ارائه می شود توسط مربیان و اولیای مدرسه می تواند سبب افزایش بازدهی مدرسه و پیشرفت روند امر آموزش در مدرسه گردد.

پیشنهادات

۱) شناخت دانش آموزان محروم از محبت والدین به طور محرمانه صورت گیرد تا دانش آموزان دیگر مطلع نشوند.

۲) مربیان در برخورد با اولیا اخلاق اسلامی را رعایت و اولیا را تنها هنگامی که از فرزند آنها خطایی سر زده است به آموزشگاه دعوت نکنند تا موجب سرافکندگی و خجالت آنان گردد. بلکه باید به گونه ای رفتار کنند که اولیا هر ماه حداقل یک بار برای جویا شدن از وضعیت تحصیلی فرزندان خود به مدرسه مراجعه کنند و به تبادل نظر در این زمینه با مربیان بپردازند.

۳) به امر آموزش خانواده و تشکیل کلاس های آموزش خانواده توجه و عنایت بیشتری صورت گیرد.

۴) به برگزاری هفته مشاغل در مدارس اهمیت بیشتری داده شود.

۵) پر کردن اوقات فراغت به وسیله والدین و با نظارت و هماهنگی مدرسه انجام پذیرد.

۶) اعطای کمک های مالی از سوی انجمن به دانش آموزان مستمند بیشتر گردد. البته بهتر است که این گونه کمک ها به صورت محرمانه و حتی بدون اطلاع خود دانش آموز باشد.

۷) برخورد مناسب و محترمانه ای با دانش آموزان دارای مشکل جسمی مانند آنهایی که ضعف بینایی و شنوایی و کلامی دارند بشود تا مورد تسمخر دیگر دانش آموزان قرار نگیرند.

۸) مدرسه در حل مشکلات خود از والدین کمک و یاری طلبد و روی آنها حساب باز کند.

 فهرست منابع و مآخذ

۱ -آیین‌نامه انجمن اولیا و مربیان واحدهای آموزشی، وزارت آموزش و پرورش

۲ -پیوند: نشریه ماهانه آموزشی - تربیتی، انتشارات انجمن اولیا و مربیان، شماره ۲۷۱

۳ -نگاه: نشریه خبری آموزشی - تربیتی، وزارت آموزش و پرورش، سال پنجم، شماره ۶۱

۴ -جهانگرد، یدالله، آشنایی با انجمن اولیا و مربیان، انتشارات دفتر انجمن اولیا و مربیان